Eski Türk ölçü birimleri...

Tartı ve ölçü sistemleri, tarım ürünlerinin tartılması, arazilerin ölçülmesi ya da ticaret işlemlerinin standartlaştırılması amacıyla önce Mısır ve Babil'de geliştirilmiştir. İlk terazinin İ.Ö. 3500'lerde Mısırlılar tarafından kullanıldığı bilinmektedir. Eski Yunan ve Roma dönemlerinde de terazi, kantar, ölçek ve cetvel gibi aygıtların ve ağırlıkların yaygın olarak kullanıldığı, günümüze ulaşan örneklerden anlaşılmaktadır. Tartı aygıtı olarak, antik dönemde terazi (libra), Roma ve Bizans dönemlerinde terazi ve kantar (statera) birlikte kullanılmıştır.

Uzunluk Ölçüleri;

Osmanlı İmparatorluğu'nun temel uzunluk ölçüsü "arşın"dır. Üç tür arşın vardır: Mimari arşın, çarşı arşını ve endaze. Osmanlı İmparatorluğu zamanında 75,8 cm'lik zirai mimari (veya sadece zirai), 68 cm uzunluğundaki çarşı arşını vardı. Daha sonra ipekli fiyatlarının artması dolayısı ile fiyatı yükseltme yerine ölçü birimi kısaltılarak 65 cm'lik Fars kökenli endaze birimi kullanıldı.
1 parmak = 12 hat = 0,03157 m.,

1 hat = 12 nokta = 0,00263 m. 

1 nokta = 0,00022 m.

1 kulaç = 2,5 zirai =1,895 m (ip boyu, su derinliği, kuyu derinliği vb. için)  

1 kara mili = 2500 zirai = 1895 m (kara yolculuğundaki mesafeler için)  

1 fersah = 3 mil = 7500 zirai = 5685 m  

1 berid (menzil) = 4 fersah = 12 mil = 30900 arşın = 22740 m 

1 merhale = 2 berid = 45480 m 

1 çarşı arşını = 8 rubu (urup) = 0,680 m (kumaş için)  

1 rubu = 2 kirah = 0,085 m  

1 kirah = 0,0425 m. 

1 endaze = 8 rubu (urup) = 0,650 m.

Ağaç, Arpa, Arşın, Ayak,

Berid,

Çiplik, Çubuk,

Endaze(65 cm.), Eriş,
Fersah,
Halebi, Hat,

İlig, İsba(283 cm.),
Kadem (metrenin üçte biri), Kulaç,
Merhale,
Parmak,
Rubu,
Sere, Seri,
Tutam, Tuvaz,
Urup,
Zırai,

Ağırlık ölçüleri;
Bazı 14. yüzyıl kaynakları da İran-İlhanlı ağırlık birimi olarak kullanılan lodra, kantar, okka ve batmanın (menn), hububat ölçüsü olarak kullanılan kile ve müdd'ün Osmanlı öncesi Anadolu'da ölçü sisteminin temelini oluşturduğunu belirtmektedir.


1 okka (kıyye) = 400 dirhem = 1282,945 gr (1280 gr)
6 kıyye = 1 batman = 7,544 kg
44 kıyye = 1 kantar = 100 ludre = 56,320 kg
4 kantar = 1 çeki = 176 kıyye = 225,798 kg
1 kg = 312,5 dirhem = 0,781257 kıyye (okka)
1 kg = 0 okka + 311 dirhem + 12,5225 kırat
1 tonilato = 1000 kg = 4 çeki + 1 kantar + 37,4 okka
1 tonilato = 17 kantar + 31 okka + 183 dirhem
1,5 dirhem = 1 miskal = 4,8 gr
1 dirhem = 4 dünük = 3,2 gr
1 dünük = 4 kırat
1 kırat = 4 bakray = 1/24 misgal
1 bakray = 4 fitil
1 fitil = 2 nekir
1 nekir = 2 kıtmir
1 kıtmir = 2 zerre

Bağdat Tağarı, Bale, Balya, Basil, Batman, Binter, Buğday,
Çeki, Çekirdek, Çelik,
Denk, Dirhem, Dolu, Dimin (24 kg.),
Emina(Tahıllar için),
Feddan,

Gödek,
Hilal,
Kabak, Kantar(Kintar), Krat, Kıyye, Kile, Kuranga, Kutu,
Lasta, Libre, Lodra,
Miskal(birbuçuk dirhem), Mintan (birbuçuk kile), Mut(50 şinik),
Okka(Kıyye),
Rıtl (yüzotuz dirhem) Cam ağırlıklar,

Sa,
Şinik (rumca sekiz kiloluk tahıl ölçeği) ,
Tıl, Timin (24 kg.),
Urup,
Vakiye, Vakiye-i şeri, Vezne, Vezne ledresi,
Zerre,

Alan ölçüleri;

Atik dönüm, Ayak kare,
Büyük dönüm,
Cedit dönüm, Cerip,
Çalım,
Evlek,
Şinik,
Yeni evlek,

Sıvı ölçüleri;

Aime, Ayak küp, 

Çuvaldız,

Galon,

Hat,

İstanbul kilesi,

Lüle,

Masura,

Samla,

Şinik,