Tiryak, Panzehir, (Sanskiritçe janah).
Tiryak bir çeşit ot. aslında latince'den geliyor ismi ancak ortadoğu ve acem diyarlarında yaygın olarak kullanılıyor. Marijuana , Peyote gibi otlardan biri. Farslar, genel düşüncenin aksine sağlığa iyi geldiğini, özellikle şeker hastalığı ve menopoza girmiş kişilere yaradığını söyler. Nargilenin içine depiştirdikten sonra içimi daha bir lezizdir. Adamı şen ve şakrak kılar. tiryaki lafı da eskilerden "çok tiryak içen" anlamında üretilmiş bir kelime olup Tiryaki denir.
Tiryak yağı; Anason, çivit, çam sakızı, çiçek otu, çöpçini, darı fülfül, eksir, gün balı, hardal, havlican, hindistan cevizi, hindistan çiçeği, hiyerşambe, kalanga, karabiber, karanfil, kebabiye, kimyon, kişniş, kremartar, kakule, limon kabuğu, limon tuzu, meyanbalı, portakal kabuğu, ravend, raziyane, sarı helile, şamlı, şeker, tarçın, tarçın çiçeği, tekemercini tohumu, tiryak, üdül kahr, vanilya, yeni bahar, zağfran, zencefil, zerdeçal, zulunba gibi; karışımına, su ve şekerin eklenmesiyle yapılan şekerli baharat' dır.
Antik çağda akrep ve yılan sokmalarına karşı kullanılan tiryak, daha sonraki yüzyıllarda da değerini kaybetmemiş ve her derde deva ilaç olarak kullanılmıştır. Ortaçağ da İslâm Tababetinde de önemli bir yeri olan tiryak, özellikle İbn Sina’nın (980-1037) Kanun adlı eserinde de çok faydalı ilaç olarak belirtilmektedir. Selçuklu ve Osmanlı Döneminde yazılmış olan birçok tıp eserinde de tiryakla ilgili terkiplere rastlanmaktadır.
XV. yüzyılda yaşamış olan ünlü hekim Şerefeddin Sabuncuoğlu’ nun (1386-1468’den sonra) kendi deneyimleri sonucu yarar gördüğü ilaç terkiplerini topladığı, Mücerreb-name’ de tiryaklardan bahsedilmektedir. Bu eserde Sabuncuoğlu, tiryakların etki ve kullanım alanlarını tek tek sıralamakta ve tedavi sırasında hastalarında gördüğü olumlu ve olumsuz değişiklikleri de belirtmektedir. Tiryakların günümüze gelen uzantısı da Manisa’ da yapılan şenliklerde dağıtılan Mesir Macunu’dur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder