Tjale (tiyale),Yılın büyük bir bölümünde donmuş olan toprağa Permafrost yada Tjale (tiyale) adı verilmektedir . Tundra toprakları olarak da tanınır. Bu iklimde en sıcak ayın ortalaması bile 10°C'yi geçmez.
Buzul çevresi bölgeler veya periglasyal bölgeler morfojenetik bölgelerden birini oluştururlar ve buzul sahalarıyla sürekli kar sahalarının çevrelerinde yer alırlar. Pleistosen de iklim değişmelerine bağlı olarak yayılış sahaları bir çok kez yer değiştirmiş olan bu bölgeler günümüzde ana çizgileriyle Kuzey Yarımküre'de iğne yapraklı ormanların kuzey sınırının ötesindeki tundra adı verilen soğu steplere karşılık gelirler. Bu sahaların dışında yüksek dağlık kütleler üzerinde ve ormanın üst sınırının yukarısında yer alan alpin bitkiler katı da buzul çevresi bölgeler içerisinde yer alır.
Buzul çevresindeki (periglasyal) sahalarda toprak donmuş olarak bulunur. Permafrost yada tjale adı verilen donmuş toprakların üst kısmı yaz mevsiminde çözülür. Çözülme sırasında bataklık haline gelen zemin pürüzlü bir topografya oluşturur. Böylece bu araziler çeşitli çukurluk ve tümseklerden oluşan bir görünüm kazanır.
Buzul çevresi sahalarda akarsuların etkisi çok sınırlıdır. Donma ve çözülme sonucunda meydana gelen fiziksel parçalanma çok etkilidir. Bu tür parçalanmaya konjelifraksiyon adı verilir. Konjelifraksiyon sonucunda zemini kaplayan kayaçlar parçalanır ufalır ve köşeli unsurlar oluşturarak akarsular ve rüzgarın etkisiyle taşınarak alçak sahalarda birikir. Konjelifraksiyon sonucunda meydana gelen bu düzleştirme işine kriyoplanasyon adı verilir. Ayrıca donmuş zemin üzerinde bulunan toprak tabakası donma ve çözülme olaylarının etkisiyle yamaç aşağı akmaya başlar. Bu olaya da soliflüksiyon adı verilir.
Periglasyal iklim koşullarının bulunduğu turbalık veya bataklıklarda pingolardan daha küçük, genellikle 40 - 50 cm yüksekliğinde toprak tepeciklere rastlanır. Kümeler halinde bulunan bu oluşuma tufur adı verilmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder