Loya Jirga,Loya Jirga adı Afganistan' daki en büyük etnik topluluk olan Peştuların dilinde 'büyük şura' demek. Yüzlerce yıllık bir geçmişi olan Afgan meclisinin işleyişi de İslam kültüründe danışma meclisi olarak işleyen şuraları temel alıyor. Loya Jirga Afganistan'ın zengin etnik mozaiğini yansıtan aşiretlerin önde gelen temsilcilerinden oluşuyor.
Peştu, Tacik, Hazara ve Özbeklerin aynı ortamda buluşmasını sağlayan aşiretler meclisi, düzenli oturumlar yapmak yerine ülkenin ortak sorunlarına çözüm bulmak ya da bir amaç için destek sağlamak gerektiği durumlarda toplantıya çağrılıyor. Geçmişte Loya Jirga'nın gündemine gelen konular arasında aşiretler arası anlaşmazlıkları, toplumsal reformları veya kuralları karara bağlamak var. Oturumlar Peştu veya Dari dilinde yapılıyor, oturumlarda sık sık Kuran' daki ayet veya surelerden alıntılar yapılıyor.
Temsilciler kim ve nasıl belirleniyor?
Kabil' de 2002 yılında yapılan Loya Jirga toplantılarına ülkenin dört bir yanından gelen 1.500 temsilci katıldı. Temsilcilerden yaklaşık bini iki aşamalı bir seçimle belirlendi. Geri kalan sandalyeler ise belirli kontenjanlara göre dağıtıldı. Söz gelimi mecliste 160 kadın, 100 mülteci temsilcisi için ayrılan sandalyeler vardı. Çalışmaları hızlandırabilmek üzere, Loya Jirga'nın 2003 yılı sonunda başlayan son oturumlarına ise 50'si devlet başkanınca atanan 502 temsilcinin katılması kararlaştırıldı.
Bir konu görüşülmeye başlandığında çözüm sağlanana dek çalışmalar devam ediyor. Bu oturumların en önemlilerinden biri 1747' deki Loya Jirga toplantısı. Kandahar'da toplanan Peştu aşiretlerin, kral seçmek üzere başlattığı tartışmalar dokuz gün boyunca kıran kırana geçti.Temsilciler sonunda bu dokuz gün boyunca sessizliğini bozmayan bir delegeyi, Ahmed Şah Dürrani' yi kral olarak belirledi. Dürrani Afgan devletinin kurucusu olarak tarihe geçti.
1928' te de Emanullah Han' ın eşi Kraliçe Süreyya' dan modernleşme reformlarının tartışıldığı bir Loya Jirga oturumunda yüzünü açmasını istemesi ardından büyük bir tartışma başladı ve delegeler arasında kabaran öfke Emanullah yönetiminin son bulmasına yol açtı.
O zamandan, son kral Muhammed Zahir Şah'ın 1973' te devrilmesine dek bu toplantılar sık sık tekrarlandı. Ancak 1973'ten itibaren yaklaşık 30 yıl süren bir ara verildi. Loya Jirga geleneği yeniden canlandırıldı. 2001' de Taleban' ın devrilmesi ardından, yeni yönetimin kurulması sürecinde Loya Jirga'ya yeniden rol düştü. 2002 Haziran'ında Hamid Karzai' yi geçici devlet başkanlığına seçen Loya Jirga, 2003 yılı sonlarında da yeni Afgan anayasasını onaylamak üzere bir araya geldi. Bu son iki toplantı kadınların da ilk defa katılım hakkı elde etmesi açısından öncekilerden farklılık gösteriyordu. Son toplantılarda delege sayısının yaklaşık yüzde 25' i kadınlara ayrıldı.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder