Deniz filinin dişlerinden yapılan değerli bir tespih...

Naka,

Tesbih, Arapça Sübha kökünden gelmekte olup, Sübhanallah diyerek Hak teala hazretlerini teziye ve takdis etme, Namazdan sonra veya vird çekmek veya sayıyı saymak için hazırlanmış taneler dizisi olarak tarif edilmektedir.

Tesbihin hem Müslümanlar, hem de onlardan daha önce Brahmanlar tarafından kullanıldığına dair görüşler ileri sürülmektedir. Bir başka yaklaşım da, XI. yüzyılda manastırlarda dua edilirken tesbihe benzer şeylerin kullanıldığıdır. Tesbihin genellikle namazdan sonra kullanılması Adet olduğu için, İslamın başlanğıcına kadar götürmek mantıki olsa bile, bunu teyid edecek bir delil yoktur. Buna rağmen, bugünkü şekliyle tesbih aletinin Hind’den batıya Asya’ya kadar gelmiş olduğu bir gerçektir.

Aynı boyutları ve aynı şekli haiz 33, 99, 500 ya da 1000 adet tanenin, en basit haliyle, iki ucu biribirine düğümlü bir ipe dizilmesinden oluşur. 500' lük ve 1000' lik tesbihler, eskiden tekkelerde ve daha çok toplu zikirlerde kullanılırdı.

Tesbihin taneleri genellikle küresel, yuvarlak, beyzi (elipsoidal), şalgami, üstüvanevi (silindirik) ve armudi olur. Çokyüzlü kristal gibi fasetalı ya da farklı estetik biçimlerde oymalı, daha fantezi biçimlerde olanları da vardır.Tesbihin zarif görünmesini sağlamak üzere genellikle tanelerin uzunluğundan 4 ilâ 7 misli daha uzun tutulan ve dönel simetriyi haiz olan bir imame vardır. Tesbihin diğer parçaları ise durak (ya da nişane) ve pul' dur. Durak ya da nişane 99'luk tesbihlerde 33. ve 66. tanelerden sonra konulan ve tesbihin dışına doğru sarkan özel şekilli parçalardır. Bunlar 99'luk bir tesbihi 3 adet 33' lük kısma ayırırlar.

Tesbih parçalarının imalatında ham madde olarak kullanılan maddeler;

1. Madeni; Akik, altın, cam, elmas, firûze, gümüş, kantaşı, katalin (plâstik), lâpis lazuli, lületaşı, malekit, necef, Oltu (Erzurum)taşı, şahçerağ, şahmaksut, yâkut, yeşim, yıldız (kedigözü), zebercet, zümrüt, vs…

2. Hayvani; Deve kemiği, fil dişi, gergedan boynuzu (zergerdan), inci, kaplumbağa kabuğu (bağa), manda boynuzu, mercan, naka’ (deniz fili dişi), sedef, toynak, vs…

3.Nebati; Abanoz, demirhindi, düveydari, gül ağacı, hindistan cevizi, kehribar, köknar, kuka, maverd, narçıl, öd ağacı, pelesenk, sandal ağacı, sırçalı kuka, sakız ağacı (nebik), yılan ağacı, zeytin ağacı, vs…

Deniz fili, iriyarı, morsa benzer deniz memelisi. Deniz filleri, fok ailesinin (Phocidae) kulaksız fok alt takımına dahildirler. Fil hortumuna benzer uzun burunları nedeniyle bu isim verilmiştir.

(Macrorhinus leoninus) Etçiller (Carnivora) takımının fokgiller (Phocidae) familyasından bir memeli türü. Uzunluğu 4-7 m. Yağı ve postu için avlanır. Kergelen adası yakınlarındaki denizlerde yaşar.