Yurdumuzda yetişen sofralık bir üzüm cinsi...

Damit,

Üzüm (Vitis) yeryüzünde kültürü yapılan en eski meyve türlerinden birisidir.

Tarihçesi M.Ö. 5000 yılına kadar dayanır. Anavatanı Anadolu'yu da içine alan Küçük Asya, Kafkasya'yı da kapsayan bölgedir. Diğer meyvelerle kıyaslandığında en fazla çeşide sahip olan türlerden biri olan üzümümn 15.000'nin üzerinde üzüm çeşidi bulunduğu tahmin edilmektedir. Anavatanı Anadolu olan çeşitler 1200'ün üzerindedir. Bunların 50-60 kadarının ekonomik üretimi yapılmaktadır.

Anadolu insanı üzümü taze, kuru ve çeşitli ürünleri ile değişik amaçlarla tüketime almıştır. Taze olarak değerli bir meyve olan üzüm, kurutularak çerez şeklinde veya alkol üretiminde kullanılır. Pekmez ve çeşitli şekillerde yapılan sucuk ve köfterleri ile kışın tüketimi sağlanmıştır. Şarap ise kuşkusuz üzümün en önemli ürünüdür. Üretimin bu denli yaygın, kullanımının bu ölçüde fazla oluşu üzüm çeşitlerinin ve çeşit isimlerinin de çoğalmasına yol açmıştır. Anadolu'da bağlarda fazla sayıda çeşit bulunması tüketim zaman ve şekli yönünden yararlı olmuş, ancak ticari yönden uygun olmamıştır.

Marmara-Trakya Bölgesi: Kalite şaraplık ve orta ile geç olgunlaşan sofralık çeşitlerin yaygın olduğu bölgedir. Türkiye bağ alanı ile yaş üzüm üretiminin yaklaşık %10 unu karşılar . Bağ alanı fazla olan iller Bursa, Sakarya, Bilecik, Kocaeli, Tekirdağ ve Çanakkale'dir.

Sofralık: Razakı, Hafızali, Müşküle, Çavuş, Hamburg Misketi, Kozak Beyazı ve Siyahı, Cardinal, Italia, Alphonse, Muscat r.d. vignes; (Erenköy Beyazı, Amasya, Balbal, Değirmendere Siyahı, Alpehlivan, Hacıoğlu Siyahı, Öküzgözü, İskenderiye Misketi). 

Şaraplık-Şıralık: Papazkarası, Adakarası, Karasakız, (Kuntra), Pinot Noir, (Burgunder), Gamay, Beylerce, Semillion, Clarette, Pinot Chardonnay, Riesling; (Yapıncak, Vasilahi, Karalahna, Cinsaut).

Ege Bölgesi: Bağ alanı yönünden 3 üncü, verim yönünden birinci sırada yeralır. Çekirdeksiz kuru üzüm üretimi bağcılığın temelini oluşturur. Bununla birlikte kıyı kesiminde erkenci, yayla kesiminde orta ve geç olumlu sofralık üzüm üretimine uygundur. Yörenin özelliklerine uygun çeşitlerin üretimi gelişmiştir. Anaç sorununun ağırlığı azalmıştır.

Sofralık: Sultani ve Yuvarlak Çekirdeksiz, Razakı, Kozak Beyaz ve Siyahı, Pembe Gemre, Hamburg Misketi, Cardinal, Perlette, İtalia, Muskat r.d. vigne, Osmancık; (Pek, Pembe ve Siyah Çekirdeksiz).

Kurutmalık: Yuvarlak ve Sultani Çekirdeksiz; (Çal karası)

Şaraplık-Şıralık: Çalkarası, Cabernet Sauvignone, Carignane, Grenache, Merlot; Semillion, Bornova Misketi; (Alicante Bouchet).

Akdeniz Bölgesi: Alan ve üretim yönünden Türkiye bağcılığının %10 unu oluşturur. K.Maraş, İçel ve Isparta illeri bölge bağ alanının %78 ini kapsar. Bölge sofralık üzüm üretimine uygundur. Kıyı kesiminde erkenci, yayla ekolojilerde orta ve geç mevsim çeşitleri yetiştirilir. Son yıllarda erkenci çeşitlerin yayılması hızlanmıştır. Bölgede yerli bağcılık hakimdir. Ancak filokseranın geniş ölçüde girmesi nedeni ile ana kullanma zorunluluğu görülmektedir.

Sofralık: Razaki, Yıldız, Siyah Germe, Işıklı, Ceviz, Perlette, Cardinal, Alphonse, İtalia, Muscat r.d. vigne, Perle de Csaba, ( Tarsus Beyazı, Adana Karası, Pance Precoce).

Şaraplık-Şıralık: Dökülgen; (Kabarcık, Sergi Karası, Burdur Dimriti).

 

Karadeniz Bölgesi: Ülke bağcılığının alan ve üretim yönünden %5 ten azını kapsayan Karadeniz Bölgesi bağcılığının %75 ten fazlasını Çorum ve Tokat illeri oluşturur. Geçit özelliği gösteren bu iki ilde sofralık ve az da şaraplık üzüm yetiştiriciliği yapılır. Filoksera ve don bağcılığın en önemli sorunlarıdır.

Sofralık : Hamburg Misketi, Çavuş, Hafızali; (Kömüş memesi)

Şaraplık-Şıralık : Boğazkere, Öküzgözü; Narince.

İç Anadolu Bölgesi : Türkiye bağ alnının %28'ini kapsayan bu bölgenin üretimdeki payı daha azdır. Şaraplık-şıralık üzüm üretimine daha uygundur. Bununla birlikte sofralık üzüm üretimine de uygun yöreler az değildir. Başka türlü değerlendirilemeyen üzümler kurutulur. Bu nedenle Dimrit gibi çok yönlü kullanıma uygun çeşitler yaygındır. Arıca genel bir çeşit bolluğu da vardır. Filoksera sorunu üreticileri anaç kullanımına zorlamaktadır.

Sofralık : Razakı, Hafızali, Çavuş, Hamburg Misketi, Besni, Büzgülü, Gülüzümü, İtalia, Alphonse, Muscat r.d.vigne; (Parmak, Kadın Parmağı)

Şaraplık-Şıralık : Kalecik Karası, papaz Karası, Sungurlu, Narinc, Emir, Hasandede; (Dimrit)

Kurutmalık : (Dimrit)

 

Doğu Anadolu Bölgesi : Alan yönünden %4 civarında pay alan bölgenin üretimdeki payı bunun yarısıdır. İklim nedeni ile bağcılık mikroklima yörelerde yayılabilmiştir. Buralarda şaraplık,şıralık üzüm üretimi yapılır. Malatya, Elazığ ve Hakkari illeri bölge bağcılığının yaklaşık %90'ının oluşturur. Filoksera, don olayları, vegetasyon kısalığı ve üretim tekniği yetersizliği gibi sorunlar bağcılığı kısıtlamaktadır.

Sofralık : Besni, Karaerik, Şilfoni, Tahannebi, Muhammediye.

Şaraplık-Şıralık : Öküzgözü, Boğazkere, Narince; (Kabarcık).

 

Güneydoğu Anadolu Bölgesi : Alan ve üretim yönünden yaklaşık %22'lik bir pay alır. Sofralık, Şaraplık-Şıralık ve kurutmalık üzümlerin üretimine uygun bağ bölgemidir. Çeşit bolluğu e üretim tekniği kısıtlaması yanında en büyük sorun değerlendirme yetersizliğidir. Bağcılık çoğunluklar Antep Fıstığı ve zeytinle karışık olarak yapılmaktadır.

Sofralık : Besni, Tahnnebi, Hönüsü, Damışkı, Pegamber, Muhammediye, Horaz Karası; (Kızlar tahtası).

Kurutmalık : Besni; (Dımışkı, Rumi)

Şaraplık-Şıralık : Öküzgözü, Boğazkere, Horoz Karası, Dökülgen; (Kabarcık, Sergi Karası, Rumi).