Bankiz,Kutup bölgelerinde ve yüksek dağlar üzerinde,başlıca şekillendirici dış kuvvet buzullardır. Bu alanlarda yağışlar genellikle kar şeklinde olur. sıcaklık sıfır santigrad derecenin altında olduğundan yağan karlar tamamıyla eriyemez, arta kalanlar üst üste yığılır. yıl boyunca ortadan kalkmayan karlara kalıcı kar (toktoğan kar) adı verilir.
Kalıcı kar sınırı enleme bağlı olarak değişir. Ekvatoral bölgede 5000-6000 m’den geçen kalıcı kar sınırı,Türkiye’de kenar dağlar üzerinde 3200-3500 m’de erişilir, iç kesimlerde ise 4000 m’den geçer. Bugün Dünyanın yaklaşık %10 ‘u (15 milyon km2) buzullarla kaplıdır. Buzulların etki alanı daha çok kutuplara yakın yerlerdir. Kutuplarda ve Dağların yüksek kesimlerinde meydana gelen buzulların birçok çeşidi vardır. (Sirk Buzulu-Vadi Buzulu-Örtü Buzulu)
Örtü Buzulu;
Kutuplara yakın sahalarda oluşan ve binlerce kilometre alan kaplayan buzullardır. Antarktika ve Grönland örtü buzullarının ülkemizde görüldüğü yerlerdir. Kutup bölgelerindeki buzullar, buzul dağları oluşturacak kadar büyüktür. Bunların denize ulaşan kısmına aysberg denir. Kutup bölgelerinde deniz içinde oluşan buzullara bankiz adı verilir.
Buzul Vadisi;
Buzullar tüm vadiyi doldurarak hareket ettikleri için tüm yüzeyi aşındırırlar. Bu nedenle buzulların vadileri akarsularınkinden farklı olarak inişli çıkışlıdır. Enine profili “U” biçimindedir. Ana buzula bağlı olarak yan buzulların oluşturduğu vadilere de asılı vadi denir.
Hörgüç Kaya;
Buzullar dirençli kaya sırtlarını törpüleyerek hörgüce benzer yuvarlak şekiller oluşturmuşlardır. Bunlara hörgüç kaya adı verilir. Türkiye’de Doğu Anadolu’da Nemrut Dağı’nda örneği görülmektedir.
Buzul Yalağı;
uzulların aşındırma ile oluşturduğu çukurlardır. Sonradan buzulların erimesi ile bu çukurlarda sirk gölleri meydana gelmiştir.
Buzul Biriktirme Şekilleri;
Buzullar aşındırdıkları materyalleri bir süre taşıdıktan sonra başka bir yerde biriktirirler. Böylece, buzul biriktirme şekilleri oluşur. Buzullardan çıkan akarsular, buzulların önünde ova şeklinde geniş düzlükler oluştururlar. Bu düzlüklere sander düzlükleri denir. Buzulların,vadi ve yamaçlardan koparmış oldukları kaya parçalarına taş ve Topraklara moren (buzultaş) denir. Bunlar, buzulların tabanında buzul dillerinin yanlarında ve önlerinde birikirler. Böylece moren setleri meydana gelir. Dağların yükseklerinde buzulların ilk oluşmaya başladığı yerdeki çukurluklarda sular toplanarak küçük göller meydana gelir. Bunlara sirk gölleri denir.Buzul biriktirmesi ile oluşan alçak tepelere Drumlin denir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder